Komuna e Jugonovcit

Hapësira e Komunës së Jegunovcit qysh moti ka qenë e banuar, për çkadëshmojnë njënumër i madh i sendeve të gjetura që nga kohët e moçme. Ekziston zhvillim ivazhdueshëm i vendbanimeve i shprehur nëpërmjet zbulimevetë shumta  arkeologjike:nekropole, ndërtime të hershme krishtere, kishamesjetare etj. Dëshmitar të trashëgimisëkulturore të këtyre hapësirave.

Bellovishtë

Është vërtetuar vendbanimi Gradishte nga koha e vonshme antike. Nëveriperëndim tëfshatit ngrihet një maje e lartë me lëshime të pjerrëta qëdominon në terrenin përreth.Në maje ka mbeturina të kështjellës me kulla dhembrojtëse. Sipas mënyrës së ndërtimittë bedenit, më parë ka qenë e mbrojturana veriore, kurse më vonë ajo jugore. Kalajaka pasur bazë të trekëndëshit tëparregullt me dimensione prej 120m në drejtimin veri-jug dhe 50m në drejtiminveri-perëndim. Tek mbrojtja shihen themele të objektit, ndërsanë citadelë kafragmente të enëve të qeramikës, pitokë, dhe janë gjetur monedha ngashekulliIV dhe V.

Aleksova B. 1959, 225.(S.K.)

Pole(fusha), vendbanim nga koha e vonshme antike në 2,5 km. në jug të fshatitshihenmbeturina të një vendbanimi më të madh. Gjatë lëvrimit të arave nësipërfaqe kanëdalë fragmente të enëve të qeramikës, gurë të thyer dhe sende tëtjera.

Vratnicë

Kështjella– në zabelin e vogël është vërtetuar vendbanim  nga koha e vonshmeantike.Në 3 km. në veriperëndim të fshatit, tek gryka e derdhjes së lumit tëLivadicës  në lumine Lubotenit ngrihen shkëmbinj  të pjerrët në të cilët kambeturina të bedenit nga guri ithyer dhe llaç gëlqeror. Vendbanimi ka pozitëdominuese ndaj rrethinës. Përveç mebedenin, është e mbrojtur nga natyra me shpate të pjerrëta, kurse nëpërmjet shalës nëanën veriperëndimore është e lidhur me malin e Lubotenit.

Aleksova B; 1959,217; Mikulçiq I.,TIR 134 (S:K.)

Shën Dusi, kishë mesjetare. Në pjesën veriore të fshatit ka mbeturina të murevetë njëkishe të vogël.

Aleksova B; 1959,217; Trifunoski J., 1976 (S.K.)

Tumbë, vendbanim nga koha romake. Në fshat, në hapësirën ndërmjetvendeveLivadicë dhe Dy tumba gjenden fragmente nga enë qeramike dheshumicë tëmaterialit ndërtimorë (S.K.). Kisha Konstantini dhe Elena, kishëmesjetare në vendinÇesto dubje (Dushku i shpeshtë) e cila gjendet në pjesënjuglindore të fshatit, kambeturina të kishës, e gjatë 18,20m. dhe e gjerë 4,20m. e ndërtuar me gurë të thyer dhellaç gëlqeror.

Aleksova B; 1959, 227 (B.A.)

Zhillçë

Vendbanim mesatar nga koha romake. Nga ana e djathtë e rrugës e cila çon nëfshatinLeshkë, në sipërfaqe të arave gjenden fragmente të shumta të enëve ngaqeramikadhe material ndërtimor.

(B.A.)

Jazhincë

Te kisha,kishë mesjetare dhe nekropol.

Sipas burimeve historike,në pjesën e epërme të fshatit ka ekzistuar kishëkushtuar Sh.Shpëtimtarit. Në sipërfaqe ka pllaka të mëdha nga guri  tëkonstruksioneve tëvarrezave dhe fragmente të enëve nga qeramika. Fshatipërmendet që nga viti 1455 me 10 shtëpi.

Selishçev A.M,1929; Novakoviq S.T.1906,I.J-Krosi )

ançishtë

Tumbë, vendbanim nga koha romake. Afër 1 km. në jug të fshatit, në anën e majtë tëudhës për në Prelubishtë, në sipërfaqe të arave gjenden fragmente tëshumta të enëvenga qeramika dhe material ndërtimor.

(S.K.)

Qeramidnica, vendbanim nga koha romake. Në afërsi të hekurudhës, nga ana e saj emajtë gjenden fragmente të shumta të enëve nga qeramika dhe material ndërtimor.

(S.K.)

Jegunovc

Gradishte, vendbanim i vërtetuar nga koha e vonshme antike. Në lindje tëfshatit, nëanën e djathtë të lumit Vardar, në maje të shkëmbit të lartë gjendenmbeturina ngabedeni mbrojtës. Nëpër sipërfaqen gjinden fragmente të shumtatë enëve ngaqeramika dhe material ndërtimor, kurse gjenden edhe themele tëmë shumë objekteve.

Aleksova B; 1959,217; Mikulçiq I.,1971 a, 466; Mikulçiq I ,TIR 66 (S:K.)

Te fabrika ka nekropol nga koha romake. Në oborrin e Kombinatit metalurgjikJugohrom,gjatë kryerjes së punëve në vitin 1956 janë zbuluar varreza me konstruksione të pllakavenga guri. Në njërin prej tyre është gjetur pllakë me mbishkrim greqisht në 7 rreshta dhenjë pllakë jo të rëndomtë me mbishkrimgreqisht me 7 rreshta dhe një skenë të reliefit jotë rëndomtë.

Gjegjësisht, në anën e majtë qëndron një burë, me dorën e djathtë të ngriturndërsa metë majtën hedh viktimën në zjarr. Në anën e djathtë qëndron njëfëmijë, kurse më tutjeprej tij, krejtësisht në të djathtë janë të paraqitur grua dheburrë me vel në kokë. Pllakaruhet në Muzeun e Maqedonisë.

(S.K.)

Peshteri, nekropol nga mesjeta e vonshme. Në 2 km. në veri të fshatit, në rrëzëtë malitZheden në një lartësi të vogël duken vare të ndërtuar prej pllakave tëgurit me orientimveri, perëndim.

(S.K.)

Orashje

Kalaja e Orashjes –Sobri,vendbanim nga koha e hershme antike ilire. Gjendetrreth 3,5 km në jug të fshatit,në një kodrinë të lartë (kuota 715) që dominon nëGrykën eDërvenit. Në maje ka mbeturina të themeleve dhe beden dhe murrembrojtëse nga gurii thyer  dhe llaç gëlqeror,kurse në brendi themele të mëshumë objekteve tëvogla,fragmente nga enë të qeramikës dhe material ndërtimor të shpërndarë .Janëgjetur edhe monedha nga shekulli  IV dhe V. Në fund të kalasë nga ana e veriore kambeturina të kishës dhe rreth saj varrezame konstruksione guri. Në këtë kala janë gjeturthemelet e Bazilikës së hershmekrishtere të shekullit të III apo të IV dhe është një ndërshenjat më të vjetra tëkrishterimit në Luginën e Pollogut.  Tek populli kjo kala njihet meemrin Kalaja e Nicës.

Cvijiq J.,1911; Deroko A.1950;Aleksova B.1959,217;Tomoski T.1976;Krosi I,202.

Prelubishtë

Arëza  e Breznës, vendbanim nga koha vonshme antike. Në perëndim të fshatitnë arëne B. Nastevski, nëpër sipërfaqe shihen fragmente të shumta të enëvenga qeramika dhematerial ndërtimor. (S.K.)

Tre tumba, vendbanim nga koha e neolitit. Në qendër të fshatit në afërsitëtransformatorit shihen tre tumba të cilët pjesërisht janë të dëmtuara me ndërtimin eobjekteve banesore dhe transformatorit. Në sipërfaqe takohenfragmente të shumta tëenëve nga qeramika dhe material ndërtimor. (S.K.)

Arbinë, vendbanim nga koha vonshme antike. Në perëndim të fshatit, përrethish -shtratit të lumit Bistricë, gjatë punimit të tokës janë zbuluar themele tëobjekteve,nëpër sipërfaqe shihen fragmente të shumta të enëve nga qeramikadhe materialndërtimor. (S.K.)

Siriçinë

Bërcë, nekropol nga koha antike e vonshme. Në veri të fshatit në afërsi tëshkollës sëfshati janë  zbuluar varreza të ndërtuara me pllaka të gurit. (S.K.)

Proi i Mateit, depo e monedhave të mesjetës. Në sinorin e fshatit në vitin1930??? ështëzbuluar një depo të skifateve bizantine nga bakri nga shekulli XII-XIII 163 monedha ruhennë përmbledhjen në Muzeun e Maqedonisë në Shkup. Sipas tregimeve të banorëve nëdepo ka pasur më shumë monedha të cilatgjenden në duar të fshatarëve.

Aleksova B; 1955 a, 18 (B.A.)

Staro Sellë

Gradishtë, vendbanim nga koha e neolitit . Në veri të fshatit në drejtim tëfshatitRogaçevë,  nëpër sipërfaqe shihen fragmente të shumta të enëve ngaqeramika dhematerial për lyerje të shtëpive,vegla pune nga guri. (S.K.)

Dushkajë, nekropol nga koha e vonshme antike romake. Në periferinë jugore tëfshatitnë një lartësi të vogël janë zbuluar varreza. Gjatë gërmimeve arkeologjikembrojtëse tëkryera në vitin 1982 janë gjetur monedha nga bronzi, sumbulla e tëtjera. Gjetjet ruhennë Muzeun e anës së Tetovës. (S.K.)

Kodra e Cvetkos, vendbanim nga koha e vonshme antike. Në juglindje të fshatit, nënrrugën e asfaltuar në një sipërfaqe të madhe shihen fragmente të shumta tëenëve ngaqeramika dhe material ndërtimor. (S.K.)

Tudencë

Cërkvishtë, kishë nga mesjeta e vonshme. Në juglindje të fshatit, në një lartësitë vogëlnë pllajë të rrafshët shihen mbeturina të një kishe të vogël.

Aleksova B., 1959, 217 (S.K.)

Shemshovë

Në mes të fshatit, vendbanim dhe nekropole nga koha antike e vonshme. Nëperiferi tëfshatit dhe perëndim të tij janë zbuluar themele të më shumëobjekteve, në sipërfaqeshihen fragmente të shumta të enëve nga qeramika dhematerial ndërtimor. (S.K.)

Sipas tregimit të banorëve janë gjetur edhe varreza .Fshati përmendet që ngaviti1452/53 si vendbanim me 36 shtëpi. (Ismet.J-K.,S.K.)